منطقه سراب از جمله مناطقی است که از دیرباز مسکونی بوده است . وجود کتیبه اورادتویی ، تپه های باستانی و معابد سنگی در حومه این شهر نشانگر قدمت تاریخی منطقه است . سنگ نبشته رازلیق که یک باستان شناس آلمانی در سال ۱۹۷۱ آن را خواند به خط میخی و متعلق به آرگیشتی دوم پسر روسای اول است . در منطقه سراب آثار متعددی از جمله معابد سنگی ، قلاع و یک چهار طاقی متعلق به دوران تمدن ساسانی به جای مانده که مبین اهمیت آن در دوره ساسانی است . شهر سراب در دوران حکومت مغولان از مراکز عمده حکومتی در آذربایجـان بود . در زمان حکومت چوپانیان نیز سراب مورد توجه بود و حکومت آن با « جانی بیک خان » از اولاد « جوجی خان » بود که در سال ۷۵۸ در این شهر کشته شد . در اوایل حکمرانی صفویه که شهرهای تبریز و اردبیل از شهرهای مهم به شمار می رفتند ، سراب به دلیل نزدیکی به این دو شهر از اهمیت ویژه ای برخوردار بود . جنگ شاه اسماعیل و خلیل پاشا در سراب روی داد و آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقی در این منطقه جنگید .

سراب از نظر تاریخچه :

شهرستان سراب تاسال۱۳۲۴ازبخشهای تابعه اردبیل بوده امادراین سال به شهرستان درجه ۳و۷دهستان و۱۸۰آبادی تبدیل گردیدوبعدهادهستان بزقوش ازآن جداگشته است سراب نامش درکتاب حدودالعام(سال۳۷۲هجری قمری)جغرافی دانان عرب به نامهای سرآو- سراره ازاین شهریادشده است.و بدلیل اینکه برسرراه ابریشم قرار داشت ازقدیم الایام موردتوجه بوده است .مردم سراب درسال۲۲هجری برضداعراب به مبارزه برخواسته و بعد از ازفتح اعراب به دین اسلام گرویدندبه قول ابن ندیم بابک خرم دین دوران نوجوانی خودرادرسراب گذرانیده، وناصرخسرووقبادیانی نیزدرسفرنامه خودازسراب یادکرده است.

سراب درحمله مغول درسال۶۱۷هجری آسیب فراوان دید،قتل وغارت مغولان این شهرراویران کردوجنگ شاه عباس وخلیل پاشادرصحرای سراب رخ داده است.درسال۱۰۳۴هجری قمری بیماری وبا جان گروه کثیری ازمردم سراب را گرفت. ودرسال ۱۲۰۵هجری قمری به دستورآقامحمدخان سراب راویران کردند.درسال ۱۲۴۲هجری قمری نیز فتحعلی شاه مدتی برای تدارک جنگ باروس درسراب به سربرد .

موقعیت جغرافیایی شهرستان سراب :

شهرستان سراب با مساحت ۳۵۶۰کیلومترمربع درجنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع گردیده است.این شهرستان ازشمال به شهرستان های مشکین شهروهریس – ازشرق به استان اردبیل – ازجنوب به شهرستان میانه و ازغرب به شهرستان بستان آباد محدوداست. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا ۱۶۵۰متر می باشد.مساحت شهرستان سراب ۶/۷درصدکل مساحت استان راتشکیل می دهدکه ازاین لحاظ دررده ششم قرار دارد. براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دوبخش (مرکزی ومهربان) ۹ دهستان و۴ نقطه شهری به نامهای سراب- مهربان- شربیان ودوزدوزان می باشد.تعدادآبادیهای دارای سکنه شهرستان ۱۲۸می باشد.

جمعیت شهرستان سراب :

جمعیت شهرستان سراب براساس آمارگیری نفوس ومسکن سال ۷۵تعداد۱۴۸۸۳۱نفرمی باشدکه تعداد ۵۵۰۲۵ نفریعنی ۳۷%درنقاط شهری و۹۲۷۰۷یعنی ۶۳% درنقاط روستایی ساکن بوده اندامابراساس توزیع کالابرگ مرحله یازدهم تعداد جمعیت شهرستان ۱۴۷۷۱۳نفربوده است. جمعیت شهرستان سراب طی ۲۰سال گذشته از نظر تحولات دارای دو وضعیت متفاوت بوده در بین سالهای ۱۳۵۵تا ۱۳۶۵ حدود۱۱۳۶۰نفربه جمعیت شهرستان افزوده شده ودارای نرخ رشدجمعیت مثبت سالانه ۲/۵بوده و در سالهای ۱۳۶۵تا ۱۳۷۵تعداد۱۲۶۱۲ نفرازجمعیت آن کاسته شده است ودارای نرخ رشد۱/۸- بوده است .

این امر بیانگر مهاجرت شدید ازشهرستان سراب می باشدکه تقریباجامعه شهری وروستایی رابطوریکسان تحت تاثیرقرارداده است.نسبت جنسی جمعیت شهرستان ۲/۱۰۵می باشدوازتعادل نسبی برخوردارمی باشدیعنی برای هریکصد نفر زن تعداد ۲/۱۰۵نفرمرد وجود دارد. با توجه به آمارارائه شده شهرستان سراب یک شهرستان مهاجرفرست می باشدومردم ازاین شهرستان به شهرستان های تهران – گنبدکاووس وارومیه مهاجرت می نمایند.

موقعیت جغرافیایی سراب :

شهرستان سراب با وسعت ۳۴۵۲ کیلومتر مربع (۷٫۶ درصد مساحت استان) در ۱۳۰ کیلومتری تبریز واقع شده و از سمت شمال با استان اردبیل و شهرستان هریس، از سمت شرق با استان اردبیل، از سمت غرب با شهرستان بستان‌آباد و از سمت جنوب با شهرستان میانه هم‌مرز است.

تقسیمات کشوری شهرستان سراب :

طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان سراب دارای دو بخش به نام‌های مرکزی (شامل دهستان‌های رازلیق، ابرغان، آغمیون، صائین، حومه و ملایعقوب) و مهربان (شامل دهستان‌های آلان برآغوش، اردلان و شربیان)، چهار نقطه شهری به نام‌های سراب، مهربان، شربیان و دوزدوزان و ۱۸۶ آبادی می‌باشد.

(برای مشاهده نقشه شهرستان سراب در ابعاد بزرگتر روی آن کلیک کنید)

وضعیت اقتصادی سراب :

اقتصاد منطقه با توجه به موقعیت اقلیمی و جغرافیایی  حول محور کشاروزی و دامداری می باشد و به جهت داشتن آب و خاک مناسب و نیروی انسانی کافی اغلب اهالی منطقه در این بخش فعالیت دارند. با توجه به این که اکثر مردم شهرستان در روستاها سکونت دارند لذا فعالیت‌های کشاورزی و دامداری به عنوان شغل اصلی در منطقه مطرح بوده و هست. گندم، سیب زمینی، سبزیجات، حبوبات و باغ‌های سیب، گلابی، گردو و زردآلو از مهم‌ترین محصولات کشاورزی این شهرستان است که از شهرت خاصی برخوردار می‌باشد. به علل متفاوت توجه مناسبی به صنعت منطقه صورت نگرفته؛ حتی در ایجاد صنایع تبدیلی با عنایت به این که شهرستان سراب در تولید بعضی از محصولات مانند سیب زمینی، شیر، حبوبات و غیره از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در بخش معدن نیز طرح نفلین‌سینیت که یک طرح بزرگ ملی است در حال اجرا بوده و بهره‌برداری از آن می‌تواند نقش بسزایی در رشد صنعتی و اقتصادی منطقه و کاهش نرخ بیکاری داشته باشد.

آب وهوای سراب :

شهرستان سراب بواسطه قرارگرفتن ما بین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان درشمال دارای آب وهوایی سردوکوهستانی است که در تابستان معتدل ودرزمستان ها دارای آب و هوای سرد می باشدویکی ازنقاط سردسیرکشور به شمارمی رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب بطور متوسط۱۵۰ تا ۱۴۸روزدرسال می باشد.مقداربارندگی سالانه از۳۰۰میلی متردرنقاط پست تا۶۰۰میلی متر درارتفاعات متغیرمی باشد، محدوده شهرستان سراب به جزء درقسمتی کوچک ارمنتهی الیه شرق خود که آبخیز اصلی رودخانه آجی چای است، نزولات جوی جاری شده در سطح این شهرستان ازطریق ۱۰ شاخه اصلی به سمت آجی چای سرازیروتوسط آن ازمنطقه خارج می شود.مهمترین رودخانه های جاری درمنطقه عبارتنداز سوین – آغمیون – پسلر وتاجیارکه ازدامنه های سبلان سرچشمه می گیرندوازشمال به جنوب جریان می یابند و رودخانه وانق چای از کوههای بزقوش سرچشمه گرفته ودرجنوب سراب باپیوستن به سایر رودخانه ها ،آجی چای راتشکیل می دهدودرمنطقه مهربان رودخانه ارزنق به آنها ملحق می شود. رویهمرفته شهرستان سراب یکی ازمناطق نسبتا پرآب استان به شمارمی رود وعلاوه برآبهای سطح الارضی تعداد ۱۳۵ حلقه چشمه وقنات نیزدرمنطقه وجوددارد.بایدمتذکرشدبه دلیل خشکسالی سالهای اخیر تعدادی از این چشمه ها و قنات ها خشک شده اند . بالغ بر۱۲۰۰حلقه چاه عمیق ونیمه عمیق نیزدرسطح شهرستان وجود دارد.که درفصل برداشت آب (فصل زراعی) جمعا ۱۰۴میلیون مترمکعب آب ازمنابع زیرزمینی دراین شهرستان برای مصرف درامرکشاورزی برداشت می شودکه به لحاظ وقوع خشکسالی در برخی نقاط ارتفاع آبهای زیرزمینی حتی تا۲۰مترکاهش یافته است.

کشاورزی در سراب :

اقتصاد منطقه باتوجه به موقعیت جغرافیائی آن با محوریت کشاورزی بوده است .آب و هوای مناسب و خاک خوب و نیروی انسانی کافی دلیل فعالیت بیشترمنطقه درامر کشاورزی است حدود۶۰%جمعیت شاغل این شهرستان دربخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند.

جدول زیرسطح اراضی آبی ودیم شهرستان رانشان می دهد.